بسیاری از کافرمایان و صاحبان صنایع ، با داشتن حسابدار داخلی به عنوان عضوی دائمی از مجموعه خود ، به این امر معتقدند که همه امور مالی تحت کنترل بوده و نیاز به شخص دیگری نیست تا در کارشان دخالت کند و وجود فرد ثالث را نه تنها مفید نمی دانند ، بلکه سنگی در مسیر خود تصور می کنند . با این حال در پایان سال مالی ، شاهد از هم گسیختگی حساب ها و مالیاتی غیر متعارف هستند و متوجه دلیل آن نیز نمی باشند . از معایب نبود حسابرس ( به عنوان ناظر سلامت کار حسابداران ) می توان به بالا رفتن درصد خطا و اشتباه ، عدم تائید صورتحساب ها توسط مراجع ذیصلاح ، کم کاری برخی حسابداران و … اشاره کرد ؛ مسلما با وجود حسابرسی با تجربه و ماهر درصد وقوع چنین رخدادهایی کاهش می یابد ؛ اطلاع مدیران از تعرفه حسابرسی و ایجاد همکاری با آنان ، می تواند از وقوع احتمالی مشکلات فوق جلوگیری کند . نتیجه نهائی فرایند حسابرسی گزارش حسابرسی می باشد . که در قالب مشروط ، اظهار نظر مردود و یا عدم اظهار نظر بیان می شود .
تعرفه حسابرسی یک ساله می باشد و تعداد اسناد مالی ، شرکت و یا عدم شرکت در مناقصات ، حسابرسی مالی و مالیاتی از مهمترین عواملی هستند که خدمات و تعرفه حسابرسی را دستخوش تغییرات قرار می دهند . با توجه به سابقه و کیفیت مجموعه حسابرس ، مدت زمان انجام کار ، ارائه خدمات جانبی و میزان سخت گیری مدیر عامل مجموعه ، تعرفه حسابرسی متغیر است اما تعرفه مناسب امورحسابرسی از حدود 2 میلیون تومان شروع شده و با توجه به شرایط به 10 میلیون تومان نیز می رسد.
تعرفه حسابرسی که به موجب مفاد مواد 4 و 5 آئیننامه تعیین حقالزحمه پایه خدمات حسابرسی جامعه حسابداران رسمی ایران که از اواخر سال 1394 اجرایی شده است ، به این صورت محاسبه می شود که تعرفه حسابرسی به طور ساعتی برای کمک حسابرس 10?200 تومان ، حسابرس ساعتی 15?300 تومان ، حسابرس ارشد 30?600 تومان ، سرپرست حسابرسی 45?900 تومان ، سرپرست ارشد حسابرسی 61?200تومان ، مدیر حسابرسی 81?600 تومان و شریک حسابرسی 102?000تومان می باشد.
رعایت تعرفه حسابرسیبه عنوان یک قانون اجباری بوده و هزینههای سربار مستقیم و سایر هزینههای قابل تخصیص ، معادل حداقل 20 درصد حقالزحمه کل ساعت کار مستقیم حسابرسی، تعیین میشود .
وظیفه اصلی حسابرسان ، بررسی و عیب یابی عملکرد حسابداران می باشد. اما خود حسابرسان چگونه مورد ارزیابی قرار می گیرند؟
به منظور سنجش کیفیت کار حسابرسان و بررسی امور آن ها ، انجمن حسابداران عمومی مورد تائید رسمی آمریکا ( که از سال 1887 –بیش از 1 قرن – در بالاترین سطح مسائل اقتصادی بوده و تاثیر گذارترین هیئت حسابداری و حسابرسیدنیا هستند ) اقدام به انتشار ده فرمان حسابرسیکردند . این قوانین که در شاخه های عمومی (3قسمت) ، عملیاتی(3قسمت) و گزارشگری (4قسمت) گنجانده شده اند ، میزان صحت و سلامت عملکرد حسابرسان را مورد بررسی قرار می دهد و استانداردهای حسابرسینوین می باشند .
در قسمت عمومی استانداردهای حسابرسیبا مواردی از قبیل:
1- تائید صلاحیت حسابرس در زمینه های اخلاقی ، تعهدی ، میزان دانش ، اطلاعات و سایر امور فنی
2- استقلال رای و عدم وابستگی و اتکا به غیر در امر بازرسی و
3-اعمال مراقبت های حرفه ای در تهیه گزارشات و عمل حسابرسی روبرو می شویم که با توجه به نام آن ، عمومیت این خصائص برای تمامی حسابرسان اجباریست .
در قسمت بعدی استانداردهای حسابرسیبه استاندارهای عملیاتی یا رسیدگی می رسیم . در این قسمت به برنامه ریزی دقیق ، اصولی و سخت گیرانه حسابرسان و نظارت بر زیردستان (در صورت وجود کارمندان زیر دست) تاکید شده است . در ادامه حسابرس باید تسلط کافی روی کنترل داخلی داشته باشد ؛ کنترل داخلی در واقع فرایندیست که به منظور حصول اثربخشی و کارایی عملیات( سود آوری و ذخیره اموال ) ، اتکاپذیری گزارشگری مالی (تهیه و تنظیم گزارشهای مالی برای مقاصد عمومی ) و رعایت قوانین و مقررات لازمالاجراست . با رعایت و تسلط حسابرس روی موارد فوق ، برنامه ای جامع و مانع در تعیین نوع ، زمان و میزان آزمون ها تهیه می گردد . در قدم بعدی نیز برای اظهار نظر صحیح نسبت به صورت های مالی نیاز به کسب شواهد کافی و مناسب از راه بازرسی، مشاهده، پرس و جو به است.
در قدم آخر استانداردهای حسابرسیبه استانداردهای گزارشگری می رسیم . در این گزارش صحت صورت های مالی ، طبق اصول حسابداری مورد بررسی قرار می گیرد . گزارش باید مصدق تغییرات روند دوره جاری ، نسبت به دوره قبل باشد و اطلاعات این دوره کافی تلقی شود . در گزارش نهایی ، مشخصات حسابرس و میزان مسئولیت وی ابراز گردد و در این گزارش شرحی کلی از شرایط داده شود و در صورتی که این امکان وجود ندارد ، با ذکر دلیل اظهار به عدم توانایی در نظر دهی شود .
در پایان ، لازم به اشاره است که در هر کشور ، استانداردهای حسابرسیآن که تحت نام « بیانیه های تفسیری استانداردهای حسابرسی» بیان می شوند ، مختص به خود را دارند که این کار در ایران بر عهده سازمان حسابرسیاست .
بهترین شیوه تحریر دفاتر به مواردی اشاره می نماید که دچار کمترین مشکلی در تحریر دفاتر گردد و بدین صورت شخص حقیقی و یا حقوقی دچار مبحث علی الراس نگردد در صورتیکه تحریر دفاتر به درستی صورت نپذیرد ممکن است هر گونه اتفاقی متوجه مودی گردد ، در واقع بدین گونه می توان بیان نمود که یکی از مواردی که شخص حقیقی و یا حقوقی علی الراس گردد همان عدم درستی تحریر دفاتر می باشد و در صورتی که دفاتر به درستی تحریر نگردیده باشد شخص علی الراس خواهد شد . جهت جلوگیری از علی الراس شدن افراد حقیقی و حقوقی می بایست دفاتر به درستی تحریر گردد .
در ذیل به شیوه ی صحیح تحریر دفاتر می پردازیم :
در دفاتر مشاغل می بایست تمام در آمدها و هزینه ها و خرید و فروش های دارایی های قابل استهلاک و مالیات بر ارزش افزوده مورد نظر ، به همان ترتیبی که به وقوع پیوسته باشد ثبت گردد و نیز تمام مستندات و مدارک مرتبط با موارد ذکر شده می بایست به همراه دفاتر تحویل گردد .
یکی از مواردی که در دفاتر وجود دارد ردیف می باشد ، یک ردیف تنها متعلق به یک معامله انجام شده می باشد .
1) کلیه ی مودیان اعم از حقیقی و حقوقی که موظف به دارا بودن دفاتر روزنامه و کل می باشند می بایست تمام روبدادهای مالی خود را به همان ترتیبی که رخ داده در این دفتر ها وارد نمایند و مودیانی که موظف به دارا بودن دفاتر مشاغل ( که همان دفاتر در آمد و هزینه می باشد ) می باشند همانگونه که از نام آن پیداست می بایست تمام هزینه های پرداخت شده و در آمد های به دست آورده و در واقع تمام خرید و فروش های قابل استهلاک حتی در صورتی که برای خرید و فروش ها از کارت های حساب بانکی و یا موارد مکانیزمی استفاده گردد ، در داخل دفتر مربوطه ثبت گردد .
2) در صورتی که در تحریر دفاتر توسط حسابدار اشتباهی صورت پذیرد ، حسابدار می تواند در همان سال کلیه ی اصلاحات را انجام دهد و پس از آن به همراه کلیه ی مستندات جهت بررسی بیشتر آنها را تحویل دهد ، و این عامل از جمله عوامل رد دفاتر نخواهد بود . حسابداری
لوکا پاچیولی ، کشیش و معلم ریاضی قرن 15 میلادی ، که به پدر علم حسابداری نیز معروف می باشد ، جز اولین کسانی بود که حسابداری امروزی را ابداع و مورد استفاده کاربردی قرار داد . وی که از هم دوره ها و ملازمان لئوناردو داوینچی بود ، توانست با شرحی در مورد روش نگهداری حسابها و دفاتر تجار ونیزی در طول دوران رنسانس و همچنین معرفی حسابداری دوطرفه گام بزرگی در راستای پیشرفت حسابداری بردارد . وی کسی بود که برای اولین بار از دفاتر روزنامه و کل، محاسبات بیلان مالی و ترازنامه های آزمایشی برای نگهداری حساب ها استفاده کرد و معتقد بود که تا برابر نشدن بدهکاری و بستانکاری روی کاغذ ، روزش به پایان نرسیده است . در ایران نیز دانشمندانی چون خوارزمی با رساله جبر و مقابله و ابوالوفای بوزجانی با رساله ضروریات علم حسابداری کمک زیادی به تجار و سایر ریاضی دانان برای انجام امور محاسباتیشان کردند.
تا اواسط قرن 17 پیشرفت چشمگیر دیگری در باب حسابداری دو طرفه به دست نیامد تا اینکه سیمون استوین ریاضی دان هلندی به ارائه نظریه تفکیک شخصیت پرداخت . وی با تفکیک اموال حاکم از حساب های دولتی و تفکیک اموال شخصی تاجر از حساب های تجارتخانه این مهم را تشریح کرد که با توجه به سادگی اصول ، انعطاف پذیری آن در ثبت ، قابلیت انتقال و گزارش اطلاعات متنوع در قالب صورت های قابل فهم هنوز هم مورد استفاده قرار می گیرد .
یکی از مهمترین زیرمجموعه های حسابداری که ماحصل تلاش پیشگامان امر و نیاز روز انسان می باشد ، حسابداری صنعتیاست که با توجه به حیطه فعالیت صنعتگران ، محاسبه قیمت تمام شده یک محصول ، اصل اولیه آن می باشد . مسلما با دانستن قیمت اولیه یک محصول ، صاحبان صنایع قادر به تجزیه و تحلیل مطالب زیادی می باشند . به طور مثال با کمک حسابداری صنعتی ، شما می توانید میزان سود منصفانه و مورد نظر خود را برآورد کنید و یا در صورت زیاد بودن هزینه تمام شده یک واحد از محصول ، به دنبال مواد اولیه مقرون به صرفه تر ، روش های پر بازده ، تغییر میزان دستمزد ها و اصلاح شیوه مدیریتی خود بپردازید . نا گفته نماند که با یدک کشیدن نام حسابداری صنعتی، این روش فقط محدود به صنعت نمی شود ، حسابداری صنعتی در بانک ها ، شرکت های حمل و نقل (بهای تمام شده بلیط ها و …) ، دانشگاه ها و بیمارستان ها ( میزان هزینه هر دانشجو در سال یا بیمار در دوره نقاهت به طور مثال ) اشاره کرد .
که حاوی مفاهیم کلیدی حسابداری صنعتیمی باشد عبارت اند از حسابداری FCAاصول اساسی حسابداری صنعتییا هزینه ها بجای محاسبه صرف مخارج و پرداخت ها ، حسابداری هزینه های پنهان و ظاهری ، هزینه های غیر مستقیم و سربار ، مخارج گذشته و آینده و حسابداری هزینه ها بر طبق چرخه عمر محصول.
طبق قوانین اداره کل ثبت شرکتها و مالکیت صنعتی که به عنوان بخشی از سازمان ثبت اسناد و املاک کشور مسئولیت کل امور شرکت ها را بر عهده دارد ؛ شرکت ها به 7 دسته شرکت سهامی (عام و خاص) ، شرکت با مسئولیت محدود ، شرکت تضامنی ، شرکت تعاونی تولید و مصرف ، مختلط سهامی، شرکت نسبی تقسیم بندی می شوند ؛ با اینکه کلیات حسابداری هیچگاه تغییر نمی کند اما مدل حسابداری شرکتها دارای جزئیاتی مختص به خود هستند .
در حسابداری شرکت های سهامی – با توجه به اینکه سرمایه شرکت به سهام تقسیم شده و مسئولیت هر فرد به میزان سهامش می باشد – که ماهیت بازرگانی دارند ، حسابدار موظف است جانب اعتدال را رعایت کرده و حقوق همگی سهامداران ( در سهامی عام مردم عادی سهام دارند ) را حفظ و مورد بررسی قرار دهد . در حسابداری شرکتهای مسئولیت محدود که سرمایه اولیه به صورت سهم الشرکه بین موسسین تقسیم شده است نیز حسابدار موظف به در نظر گرفتن سرمایه نقدی و غیر نقدی به عنوان اصلی اساسی می باشد . حسابداری شرکتهای تضامنی از موارد گفته شده سخت تر بوده و مستلزم دقت بیشتری است ؛ چراکه میزان حساسیت و مسئولیت در شرکت های تضامنی بسیار زیاد است و در صورت رخداد اشتباهات حسابداری و یا عدم انجام امور مالیاتی صحیح ، کارفرما در شرایط از دست دادن سرمایه شخصیت حقیقی خود نیز قرار می گیرد و همچنین شرکا در قبال تعهدات یکدیگر نیز مسئولند ( بر خلاف مسئولیت محدود) . حسابداری شرکتهای تعاونی نیز در زمره امور مهم قرار دارد ، به دلیل اینکه در شرکت های تعاونی ، حسابدار با امور 1 قشر از جامعه ( به جای عده ای معدود ) سروکار دارد که این امر سبب گستردگی کار می گردد . حسابداری شرکتهای دیگر نیز به دلیل عدم ترویج ثبت آن ها ، از متد های موجود پیروی می کند .